Bóbr europejski (Castor fiber) to zwierzę prowadzące ziemnowodny tryb życia, dlatego najczęściej spotyka się go nad zbiornikami, strumieniami, rzekami, czy ciekami wodnymi. Jest zwierzęciem prowadzącym nocny tryb życia i niezwykle płochliwym, więc trudno go zaobserwować.

Łatwiej można znaleźć ślady bytowania bobrów — w postaci ściętych drzew, wybudowanych tam, czy misternie ułożonych żeremi. Są jednym z niewielu gatunków zwierząt, które potrafią przystosować środowisko do własnych potrzeb. Bez trudu obalają drzewa o średnicy nawet 70 cm.

W przeszłości ten gatunek został niemal doszczętnie wytępiony na terenie naszego kraju. Dzisiaj występujący właściwie wszędzie, a jego populację szacuje się nawet na 200 tysięcy osobników.

Gdzie mieszkają i co jedzą?

Bobry żywią się wyłącznie pokarmem roślinnym. Nie zasypiają na zimę, zmuszone są więc do robienia na ten okres zapasów. Już w październiku intensywnie żerując, odkładają pod skórą spore ilości tłuszczu. Cała rodzina, pracując nocą, aż do świtu gromadzi też w zajmowanym zbiorniku wodnym pożywienie w postaci gałązek, kory liści i kłączy.

Domem rodziny bobrowej jest „żeremie” lub głęboka ziemna nora. Tam gdzie wzdłuż cieków występują wysokie skarpach i zwięzły grunt bobry kopią w ziemi nory mieszkalne. Początkowo są to płytkie nory, zakończone niewielkimi półkami pod poziomem wody, bez otworów wentylacyjnych, służące jako schronienie awaryjne. W miarę upływu lat układ ten zostaje bardziej rozbudowany, wówczas do komory gniazdowej może prowadzić wiele skomplikowanych korytarzy z kilkoma komorami mieszkalnymi. Długość nor zwykle wynosi ok. 10 m, choć niejednokrotnie może być dłuższa. Żeremie to z kolei budowla w formie kopca wznoszona z gałęzi trawy i błota. Wejście znajduje się zawsze pod wodą, zapewniając bobrom bezpieczeństwo.

Jak wygląda bóbr?

Ciało bobra pokryte jest błyszczącym, miękkim i niesamowicie gęstym futrem (na 1 cm2 skóry przypada od 12 do 23 tysięcy włosów). Podczas nurkowania jego sierść układa się w specyficzny sposób, co pozwala zamknąć jak najwięcej powietrza pomiędzy włosami puchowymi. Dzięki tej właściwości zwierzę jest doskonale izolowane przed dostaniem się do skóry zimnej wody oraz zwiększa się jego wyporność podczas pływania.

Z drugiej strony właściwości futra bobrowego spowodowały, że w przeszłości zwierzęta te znalazły się na celowniku ludzi, zwłaszcza tych majętnych. Niegdyś wysoko cenione bobrze futro służyło do szycia królewskich szat lub czapek dla magnatów i wysoko postawionego duchowieństwa. Polskie futra z czarnych bobrów były szeroko znane na rynkach zagranicznych i uważane za jedne z najpiękniejszych. Z aksamitnych skór wytwarzano rękawiczki i eleganckie trzewiki, a także cylindry.

Spłaszczony ogon bobra nazywa się kielnią. To właśnie dzięki niemu potrafi on sterować w wodzie lub regulować nim głębokość zanurzenia. Ogon pokryty jest łuskami, stąd w okresie średniowiecza mnisi spożywali go w okresie postu, twierdząc, że jego mięso odpowiada daniom rybnym.

Kolejną charakterystyczną cechą bobrów są ich duże, pomarańczowe przednie zęby. Może nam się to wydać dziwne, bo zwierzaki te pojawiają się często w reklamach pasty do zębów z oślepiająco białym uzębieniem. W naturalnym środowisku jednak ich uzębienie przybiera zdecydowanie mniej reprezentatywny kolor. Jest on spowodowany obecnością związków żelaza. Pojedyncze jony tego pierwiastka odpowiadają również, za supermocne szkliwo tego gryzonia. Nie powinno już więc dziwić nas to, z jaką łatwością bobry radzą sobie ze ścinaniem drzew.

Jak bobry wplywają na swoje środowisko?

• Działalność bobrów ma istotny wpływ na charakter cieków i ich dolin. Szczególnie podwyższanie poziomu wody i wycinanie części drzew przez bobry powodują zmianę struktury i składu gatunkowego roślinności w dolinie;
• Już w pierwszych latach po zalaniu terenu następuje sukcesja roślinności bagienno- wodnej. Pojawia się rzęsa, rdestnica pływająca, okrężnica bagienna, turzyca kępowa, kosaciec żółty, przetacznik długolistny, sit, rzepicha ziemnowodna i inne;
• Na terenie wokół stawu stopniowo dominację zdobywa warstwa krzewów, która dzięki ścinaniu przez bobry drzew ma zwiększony dopływ światła. Drzewa nietolerujące wysokiego poziomu wody ustępują na rzecz wierzb, olch i jesionów. Odtwarzają się naturalne zespoły zaroślowe, z których w przyszłości może powstać podmokły las olchowo-jesionowy;
• Stawy bobrowe mają ogromne znaczenie również dla wielu gatunków ptaków. Ekosystem stawu bobrowego jest dla wiele ptaków wodno-błotnych ważnym miejscem w sezonie lęgowym, spoczynkowym i migracyjnym. Dogodne miejsca na założenie gniazd sprawiają, że wyprowadzanych jest więcej młodych. Bogatą bazę pokarmową (roślinną i zwierzęcą) oraz małą retencję wykorzystują m.in.: kaczki (np. cyraneczka, krzyżówka, świstun, gągoł), ptaki brodzące (żuraw, czapla, bocian biały i czarny), łabędź, zimorodek, a nawet rybołów. Niskie zarośla drzewiaste i krzewiaste przyciągają ptaki śpiewające, które znajdują tu dobre warunki na założenie gniazd i wysiadywanie jaj. Wykroty powalonych drzew oraz stare tamy bobrowe wykorzystują czyżyki. Z martwych, stojących drzew korzystają dzięcioły i inne dziuplaki. Z kolei ptaki drapieżne (myszołowy, jastrzębie, sowy) polują na drobne zwierzęta żyjące przy żeremiach lub tamach bobrowych (np. piżmaki, ryjówki).