„Drzewo pierwszej wielkości, składa w kraju naszym rozległe puszcze i większą część lasów stanowi. "

„Wzrost jej najznaczniejszy bywa w okresie pierwszym, w drugim jeszcze dość sporo rośnie; późniejszy wzrost bywa nader powolny, i wówczas to drzewo dochodzi należytej dobroci i doskonałości."

„(…) w medycynie używają się młode pędy, czyli pączki zbierane nim nie przechodzą długości 1 cala, oraz woda smolista."

Maciej. R i inni (2011). Na początku było drzewo.

Któż z nas nie zna sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.), tak często występującej w lasach czy też równie pospolicie w ogródkach i na skwerach.

Sosna zwyczajna zajmuje niemal 61% powierzchni Lasów Państwowych.

Dlaczego jest tak popularna? Otóż gatunek ten cechuje się małymi wymaganiami co do podłoża na jakim rośnie, co oznacza, że potrafi występować zarówno na skrajnie suchych glebach np. piaskach wydmowych, jak i również na terenach bagiennych. Ta jedna z charakterystycznych cech naszego najbardziej pospolitego leśnego drzewa sprawia, że nazywane jest ono gatunkiem pionierskim.

Po czym rozpoznać sosnę zwyczajną?

Gdzie najlepiej rośnie?

Sosna zwyczajna jako gatunek pionierski, jak już zostało to wspomniane bardzo dobrze czuje się na różnego rodzaju siedliskach. Jednakże najkorzystniejsze warunki do rozwoju znajduje na glebach głębokich, luźnych i świeżych, gdzie osiąga najokazalsze rozmiary i najlepszy wygląd. Jest gatunkiem światłożądnym, co oznacza, że do wzrostu wymaga dużego dostępu światła. Rośnie bardzo szybko, szczególnie w pierwszym dziesięcioleciu. Ponadto cechuje ją znaczna odporność na przymrozki i upały.

Czy możemy spotkać inne gatunki sosen w polskich lasach?

Podczas wędrówek w lesie możemy zaobserwować również sosnę czarną i wejmutkę, a w górach limbę. Sosnę wejmutkę rozpoznajemy po tym, że z jej krótkopędów wyrasta aż po 5 igieł, które są cienkie, wiotkie i długie (8-12 cm). Limba jako gatunek górski występuje w Alpach i Karpatach, jej igły wyrastają tak jak u wejmutki po pięć na krótkopędach, ale ich długość jest mniejsza (ok. 8 cm) są gęste, proste a od wewnątrz posiadają niebiesko-białą barwę. Najokazalsze limby rosną w Polsce na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Zlokalizowane są nad Morskim Okiem, gdzie najgrubsza z nich osiąga 211 cm w obwodzie. Sosna czarna wykształca igły, które wyrastają po dwie z krótkopędów mają czarnozieloną barwę, są bardzo grube i sztywne.

Wyjątkowo cenne cechy jakościowo-techniczne oraz specyficzny kształt i pokrój drzewa charakteryzują ekotyp sosny zwyczajnej, rosnącej w sycowskich lasach, wyodrębnionej jako „sosna rychtalska". Zbioru takich cech nie zaobserwowano jednocześnie u innych drzew rosnących w pozostałych rejonach Wielkopolski. Związana jest z tym również nazwa „Lasy Rychtalskie", którą nadano Leśnemu Kompleksowi Promocyjnemu, powołanemu w 1996 r.

Jak możemy wykorzystać drewno sosnowe?

Drewno sosny zwyczajnej jest podstawowym surowcem na polskim rynku drzewnym. Najlepsze właściwości pod względem technicznym posiada drewno ze ściętych drzew w wieku 80-120 lat. Charakteryzuje się dobrą wytrzymałością i sprężystością, jednocześnie jest miękkie oraz łatwe w obróbce, co sprawia że jest szeroko wykorzystywane, szczególnie w meblarstwie i budownictwie. Drewno sosny przeznaczane jest na konstrukcje domów, stolarkę okienną i drzwiową, podłogi, meble oraz do produkcji papieru.

Leśny horoskop

Według celtyckiego leśnego horoskopu sosna oznacza wyrafinowanie. Osoby urodzone w terminach od 19.02-28/29.02 oraz 24.08–2.09 cechują się uczuciowością i impulsywnością, są szybkie i skuteczne w działaniu, a w pracy odnoszą sukcesy. Są dobrymi organizatorami, odważnie i śmiało dążą naprzód, nie unikając przy tym ryzyka i nie poddając się niepowodzeniom.

Legendy i mity

W mitologii sosna towarzyszy żałobie i męskiemu światu, była poświęcona Posejdonowi, bogowi mórz i żeglarzy. W Chinach była symbolem długowieczności, opanowania i wytrwałości. Chińczycy i Japończycy odprawiali pod ich koronami ceremonie picia herbaty. Również Słowianie czcili sosny rosnące w borach i gajach. Drzewo to miało dla nich właściwości magiczne i uzdrawiające.

O tym dlaczego w Polsce jest tyle sosny opowiada Zdobek! Koniecznie subskrybujcie kanał leśnej telewizji Echa Leśne TV. Nie umkną Wam już żadne ciekawostki!

Czy wiesz że…

• Najgrubsza sosna zwyczajna w Polsce nosi nazwę Rzepicha. Rośnie w gminie Sulechów,
  w miejscowości Górki Małe. Liczy ok. 150 lat i mierzy 554 cm w obwodzie.
• Igły sosen wydzielają olejki eteryczne, które posiadają tzw. fitoncydy, czyli substancje, które działają przeciwbakteryjnie, stąd spacer po sosnowym borze korzystnie działa na nasz układ oddechowy.
• Najstarszą polską sosną jest sosna zwyczajna z Sokolicy, która liczy sobie ok. 520 lat.
• Drewno sosny jest bogate w żywicę, dawniej wykorzystywano ją do konserwacji statków
  i balsamowania zwłok. Obecnie składniki żywicy-kalafonia i terpentyna używane są
  w przemyśle farmaceutycznym, papierniczym, zbrojeniowym i lakierniczym.
• Bursztyn, nazywany złotem północy, to nic innego jak skamieniała żywica sosen rosnących ponad 30 mln lat temu.
• Wiek młodych sosen można określić poprzez policzenie okółków, czyli miejsc osadzenia gałęzi na pniu. Jeden okółek odpowiada jednemu rokowi.
• Krzywy las, pomnik przyrody w Nadleśnictwie Gryfino to jedyny w Polsce las
  z charakterystycznie wygiętymi pniami sosen. Ich łukowaty kształt spowodowany został przez celową hodowlę na potrzeby szkutnictwa i meblarstwa.

Literatura:

Ziółkowska R. i inni. (2016). Drzewa Polski. Warszawa. Wydawnictwo Naukowe PWN SA,
s.87-108.

Fronczak. K. (2015). Magiczne Drewno. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, s.32.

Johnson. O. (2014). Przewodnik Collinsa Drzewa. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, s.123.

Zarzyński P. Tomusiak. R. (2014). 90 Drzew okazy niezwykłe. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, s.182.

Milewski W. i inni. (2014). Czas drewna. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, s.8.

Maciej. R i inni. (2011). Na początku było drzewo. Warszawa: Wydawnictwo Baobab, s.397.

Będkowska H. i inni. (2011). Kalendarz z Lasu 2011/2012. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.

Ammann G. (2009). Drzewa i Krzewy. Flora i Fauna Lasów. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, s.112.