Bociana białego (Ciconia ciconia) znają wszyscy – jest on symbolem polskiej wsi. Nie każdy jednak wie, że bocian biały ma swojego kuzyna – bociana czarnego (Ciconia nigra), już nie tak znanego, gdyż gniazduje w skrytych miejscach naszych lasów.

Bocian czarny 

"Bocian czarny w Polsce jest objęty ochroną gatunkową jak niemal wszystkie inne ptaki. Dodatkowo wokół jego gniazd wyznaczane są strefy ochronne. Strefa ochrony całorocznej obejmuje obszar o promieniu 200 metrów od gniazda, natomiast strefa ochrony okresowej – 500 metrów. Celem ochrony strefowej jest wytyczenie obszaru wokół gniazd gdzie przebywanie osób, jest niedozwolone a prace gospodarcze nie są wykonywane bądź są ograniczone do minimum- mówi dr inż. Andrzej Konieczny dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu i dodaje- w ten sposób zapewniony jest spokój gniazdującym ptakom w trakcie sezonu lęgowego. Leśnicy odgrywają decydującą rolę w ochronie strefowej ptaków, a ochrona gatunkowa stanowi ważną część ochrony przyrody realizowanej przez Lasy Państwowe. Jej skuteczność przejawia się m.in. we wzroście populacji bociana czarnego w polskich lasach. Z inicjatywy leśników rośnie też liczba nowych stref powoływanych dla tego i innych gatunków."

"W Nadleśnictwie Babki  mamy łącznie 17 stref ochronnych (dla gatunków takich jak: kania ruda, kania czarna, bielik, bocian czarny), z których 6 stworzonych jest właśnie dla bociana czarnego. Zaobserwowano nowe gniazda, co oznacza, że znakomicie się u nas czują. Liczba piskląt w tym roku, to szczęśliwa 9! Jest to rekord na tle innych nadleśnictw, które leżą na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu"- informuje Robert Okińczyc Nadleśniczy Nadleśnictwa Babki.

Obrączkowanie ptaków

Wraz z Panem dr. hab. inż. Tadeuszem Mizerą, koordynatorem Regionu Wielkopolskiego Komitetu Ochrony Orłów udaliśmy się na zaobrączkowanie tegorocznych pisklaków bociana czarnego. 

Znakowanie konkretnych osobników ptaków nazywamy obrączkowaniem. Jest to naukowa metoda, stosowana od ponad 100 lat. Dodatkowo bociany otrzymują drugą obrączkę „obserwacyjną”. W Polsce zakładamy od 1989 roku białe plastykowe obrączki z alfanumerycznym kodem. Taki sposób znakowania sprawia, że niemal każdy może wesprzeć ornitologów w odczytaniu numerów. Zapis na białej obrączce jest możliwy do odczytania za pomocą lornetki, lunety i aparatu fotograficznego nawet z odległości 300 metrów. Klasyczna obrączka metalowa pozwala identyfikować ptaki w dowolnym miejscu na świecie.

W celu zaobrączkowania ptaków mających swe gniazda na dębach na wysokości ponad 20 metrów niezbędna jest specyficzna umiejętność. Trzeba tam się bezpiecznie wspiąć, schwytać ptaki i przetransportować do ornitologa. Takie umiejętności posiadają doświadczeni alpiniści lub osoby nazywane potocznie „szyszkarzami”. Nadleśnictwo Babki współpracuje z nimi nie tylko przy zbiorze szyszek, ale również przy budowie platform lęgowych dla ptaków, czy usuwaniu niebezpiecznych i zagrażających bezpieczeństwu drzew. Drzewa, na których znajdowały się pisklęta, to potężny 300-letni dąb o obwodzie 350 cm, drugi, to cienki, zaledwie 80-letni dąbek, a trzecie drzewo, to z kolei królowa naszych lasów — sosna. 

Przed zaobrączkowaniem piskląt dokonuje się pomiarów podstawowych parametrów ciała takich jak długość dzioba, skrzydeł, sterówek oraz masy ciała. Pomiary te pozwalają określić wiek piskląt a niekiedy również płeć. U bocianów czarnych nie występuje wyraźny dymorfizm płciowy, jednak samce mogą być nieco większe od samic. Młode osobniki przypominają już upierzeniem dorosłe, lecz miejsca, które u dorosłych mają czarną barwę – u młodych przyjmują kolor bardziej brązowy i są mniej błyszczące. Tu na zdjęciu powyżej widać, że pisklęta bocianów czarnych posiadają żółtawe dzioby, a ich krewniacy bociany białe mają dzioby czarne. Dopiero później oba gatunki uzyskują charakterystyczne czerwone ubarwienie dziobów.

Co dalej?

Ptaki zaobrączkowane i co dalej…? Teraz bezpiecznie wracają do swojego gniazda, a dzięki nowej i unikatowej „biżuterii” możemy śledzić ich dalsze losy i zidentyfikować osobnika w terenie. Dane z obrączkowania trafią natomiast do bazy krajowej Centrali Obrączkowania Ptaków, która znajduje się w naszym kraju w Gdańsku – Górkach Wschodnich. Każdy z nas może przyczynić się do zapisania historii… historii danego osobnika z obrączką, bo można ją odczytać przy pomocy lornetki lub lunety, przyda się też z pewnością aparat fotograficzny!

Jeśli uda nam się odczytać kod obrączki zapiszmy też datę i godzinę obserwacji, miejsce, a także okoliczności i kondycję, w jakiej widzieliśmy ptaka. Następnie zebrane informacje przekażmy do Centrali obrączkowania Ptaków przez formularz zgłoszenia. Możemy się również zarejestrować do systemu POLRING – dzięki temu zyskamy dostęp do własnych obserwacji i śledzenia losów zaobserwowanego przez siebie ptaka. Pozwali nam to uzyskać wiele ważnych informacji z życia i zwyczajów danego osobnika, miejsc żerowania czy odpoczynku, tras przelotów, zasięgów migracji, a także wyboru partnera i długości życia. Działania te pomagają w czynnej ochronie zagrożonych gatunków ptaków, w tym naszego bohatera – bociana czarnego.

Przyjrzenie się tym fantastycznym ptakom z bliska zawsze jest niezwykłym przeżyciem, któremu towarzyszą duże emocje, dlatego składamy podziękowania dla wszystkich zaangażowanych w pomoc przy obrączkowaniu naszych bocianów czarnych, zwłaszcza dla Komitetu Ochrony Orłów oraz wspaniałych „Szyszkarzy” za prace terenowe i życzymy wielu odczytów ptaków!