O co chodzi z tym szczepieniem?

"Szczepienie roślin polega na ścisłym złączeniu części rośliny nazywanej zrazem, z inną rośliną - zwaną podkładką. Po ich zrośnięciu się powstaje nowy organizm, zwany szczepem. Każda z części zachowuje swoje geny, natomiast nowopowstała roślina może przedstawiać cechy charakterystyczne dla obu z nich"-mówi Martyna Kuźniak z Nadleśnictwa Syców.  

Zrośnięcie się zrazu z podkładką jest możliwe dzięki działalności rodzaju tkanki zwanej kambium, czyli inaczej miazgi, która wytwarza w rosnącej roślinie:

ZRAZ + PODKŁADKA = SZCZEP

a) na zewnątrz tzw. wiązki sitowe, które przewodzą roztwór soli mineralnych,

b) do wewnątrz - elementy drewna, w których płynie woda ze składnikami mineralnymi.

Istnieje kilkanaście różnych sposobów szczepienia, ale w praktyce stosuje się kilka z nich:

Przez stosowanie - to najbardziej powszechna metoda. Górna część podkładki i zraz są ścinane pod kątem ostrym. Zraz i podkładka powinny mieć jednakową grubość, a obydwie części muszą być dokładnie dopasowane.

Przez stosowanie z nacięciem - metoda analogiczna jak wyżej, z dodatkowym nacięciem podkładki i zrazu. Takim zabiegiem zwiększamy powierzchnię styku obu części i ich lepsze zrastanie się.

Na przystawkę boczną - stosujemy, gdy podkładka jest grubsza od zrazu. Podkładkę obcinamy pod niewielkim kątem, po czym ścinamy lekko korę i drewno. Powierzchnia cięcia powinna być taka sama jak ściętego pod kątem zrazu. W tym wypadku można zastosować szczepienie na przystawkę boczną z nacięciem.

Na klin, tzw. w sarnią nóżkę – również stosujemy, gdy podkładka jest znacznie grubsza od zrazu. Zraz przycina się w trójkątny klin i umieszcza się w podobnym klinie, wyciętym na podkładce. Założony zraz powinien sam utrzymać się w podkładce. 

Niezbędne narzędzia i materiały do szczepienia roślin

• sekator, niezbędny do ścinania cienkich podkładek przed szczepieniem oraz do ścinania pędów na zrazy;
• nóż do odpowiedniego nacinania podkładek i zrazu;
• osełka do ostrzenia noży;
• gumki/paski do obwiązywania miejsc szczepienia, zwykle używa się naturalnej, elastycznej rafi, która kruszeje z czasem;
• maść ogrodnicza do pokrywania miejsc szczepienia, która zabezpiecza szczep przed wyschnięciem, chorobami i szkodnikami.

Wszystkie narzędzia powinny być przechowywane w odpowiednich warunkach i systematycznie starannie oczyszczone.

Co nam daje szczepienie roślin?

Rozmnażanie roślin przez szczepienie daje nam wiele korzyści.

Dzięki szczepieniu możemy:

• Powielać cechy odmian uprawnych roślin ozdobnych i sadowniczych, których nie można reprodukować inną metodą, np. w przypadku, gdy sadzonka nie chce się ukorzeniać lub rośliny uzyskane poprzez siew nie wytwarzają pożądanych cech. Dzieje się tak w przypadku większości klonów, buków, jabłoni, jodeł, modrzewi czy sosen.
• Utrwalać cechy charakterystyczne dla danych odmian sadowniczych, aby zwiększyć ich liczbę lub poprawić jakość.
• Zaadaptować drzewa do warunków glebowych, np. w przypadku roślin o słabszym systemie korzeniowym, stosując odpowiednią podkładkę, możemy otrzymać ten sam gatunek, ale lepiej dostosowany do naszych potrzeb.
• Zaadaptować drzewa do odpowiednich warunków klimatycznych przez dobór odpowiedniej podkładki, np. szczepienie róż na podkładkach bardziej odpornych na mróz.
• Zaadaptować drzewa do większej odporności na niektóre szkodniki, szczepiąc je na podkładkach bardziej odpornych na choroby. Badania odporności i wyselekcjonowanie podkładek prowadzone są w stacjach badawczych.
• Przyspieszyć wejście drzewa w okres owocowania (np. odmiany jabłoni szczepi się na podkładkach przyspieszających wzrost i zwiększających owocowanie).
• Zwiększyć obfitość kwitnienia krzewu.
• Nadać drzewom pożądaną wielkość dzięki zastosowaniu podkładki o określonej sile wzrostu. Dobierając odpowiednią podkładkę, możemy uzyskać różne wielkości tej samej rośliny, przyspieszyć lub spowolnić jej rozwój.
• Nadać roślinie odpowednią formę i pokrój lub nawet całkowicie je zmienić. Dzięki szczepieniu na odpowiedniej podkładce możemy przekształcić krzew z formy płożącej w formę pienną lub płożącej roślinie nadać formę płaczącą.
• Tworzyć klony drzew cennych, takich jak wiekowe pominiki przyrody np. Dąb Bartek.

Powodzenie szczepienia

Ten sposób rozmnażania wegetatywnego roślin wymaga dużej precyzji i doświadczenia. Na powierzchni rany zadanej przy szczepieniu powstaje kalus (tkanka przyranna) wypełniający szczeliny, a połączone miazgi odtwarzają tkanki przewodzące i przywracają krążenie soków. Z tego względu należy starać się o jak najściślejszy kontakt miazgi, zrazu i podkładki. Udatność szczepienia roślin zależy od przestrzegania określonych zasad, zgodności komponentów, dokładnego ich połączenia, wyboru właściwej pory szczepienia, a także pielęgnacji rośliny po szczepieniu. 

Źródła: 

Szczepienie drzew i krzewów owocowych i ozdobnych, Jean-Yves Prat, Denis Retournard, DELTA. 

Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, J. Hrynkiewicz-Sudnik, B. Sękowski, M. Wilczkiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN.