Józef Paczoski przychodzi na świat pod koniec 1864 r. w kilka miesięcy po upadku powstania styczniowego, we wsi Białogródek obecnie leżącej na terenie Ukrainy. Od najmłodszych lat przejawia olbrzymie zainteresowanie przyrodą, wędruje po okolicznych lasach i pasjonuje się łowiectwem. Ostatecznie wiąże z nią swoje dorosłe życie. Mając dwadzieścia kilka lat, rozpoczyna aktywną działalność w kręgach naukowych, wielokrotnie wyprawiając się na ekspedycje mające na celu zbadanie roślinności stepowej na Kaukazie i w okolicach Morza Czarnego.

W przeciągu następnych 10 lat zmienia stanowiska i uniwersytety, zdobywając nową wiedzę i doświadczenia, jak również rozszerzając swoje specjalizacje. Ponad dwie dekady spędza w Chersoniu na południowej Ukrainie, badając szkodniki upraw rolniczych i rozbudowując lokalne zbiory roślin i zwierząt. Dzięki niemu chersońskie Muzeum Historii Naturalnej urasta do prężnie działającego oraz intensywnie rozwijającego się centrum naukowego. Za jego namowami właściciel lokalnego majątku w rejonie stepów Askania-Nowa wydziela obszar, który stanie się jednym z pierwszych rezerwatów przyrody na Ukrainie. Paczoski na badania naukowe poświęca nawet swoje urlopy.

Na nowo otwartym w Chersoniu Instytucie Politechnicznym zostaje profesorem botaniki. Jego wykłady są tak ciekawe, że uczestniczą w nich nie tylko studenci, ale również wykładowcy innych dziedzin.

We wrześniu 1923 r. Józef Paczoski opuszcza rejon Askanii-Nowy, któremu poświęcił ćwierćwiecze swojego życia. Wyjeżdża do Polski. Być może ma to związek z zaostrzającą się sytuacją polityczną oraz obawą przed represjami. Paczoski w swoich badaniach wykazywał, że zróżnicowanie klasowe jest nieodłącznym elementem przyrody, zatem również społeczeństwa ludzkiego, a to zupełnie nie wpasowywało się w idee komunizmu.

Przez pięć lat pełni funkcję pierwszego dyrektora Rezerwatu Puszcza Białowieska. W trakcie nawet 20-kilometrowych wędrówek po Puszczy intensywnie bada jej roślinność. Wbrew panującym w części kręgów naukowych opiniom, udowadnia naturalne pochodzenie rosnących w Puszczy dębów. Zostaje jednocześnie profesorem na Uniwersytecie Poznańskim i w 1928 r. przenosi się tam na stałe. Kontynuuje swoje wyprawy badawcze tym razem na Bałkanach.

W trzy lata później zostaje zwolniony ze swojego stanowiska przez rząd sanacyjny za podpisanie protestu wobec represji w stosunku do opozycji, jak i niesprawiedliwości procesów brzeskich. Osiedla się w zakupionym przez siebie majątku w Sierosławiu, gdzie nadal prowadzi badania nad ekologią roślin, sadząc własnoręcznie 1000 drzew owocowych. Umiera na zawał serca w 1942 r., do czego z pewnością przyczynia się ciężkie przeżycie związane z brutalnym pobiciem jego wnuka przez Gestapo. Zostaje pochowany na cmentarzu w Lusowie, ale dzięki staraniom poznańskich botaników jego szczątki zostają przeniesione na Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan, gdzie spoczywa do dziś.

„Jego spuścizna naukowa obejmuje ponad 300 prac z takich dziedzin jak botanika, zoologia, geografia, leśnictwo i naukoznawstwo”, pisze autor artykułu poświęconego niezwykłemu profesorowi, Wiktor Melnik. Znany jest przede wszystkim jako twórca fitosocjologii, nauki poświęconej pochodzeniu, życiu i rozwoju zbiorowisk roślinnych. Profesor Paczoski udowadniał, że fakt, iż pewne grupy roślin rosną ze sobą, wynika z relacji, które łączą je miedzy sobą i ze środowiskiem.

Ku pamięci jego osoby w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Poznańskiego, jak i Puszczy Białowieskiej postawiono kamienne obeliski. W Poznaniu na Morasku znajduje się ulica jego imienia. Zaś w Chersoniu w Muzeum Krajoznawczym otwarto Izbę Pamięci Józefa Paczoskiego.   

Źródła: Melnik Wiktor I., (2003), Józef Paczoski – Botanik i Leśnik, Wiadomości Botaniczne 47 (3/4): 39-47